Ngành công nghiệp thực phẩm đang chuyển mình mạnh mẽ nhờ sự hỗ trợ của các tiến bộ khoa học – công nghệ. Đối với sinh viên theo học ngành Cao đẳng Công nghệ Thực phẩm, việc nắm bắt các xu hướng công nghệ mới không chỉ giúp mở rộng kiến thức chuyên môn mà còn tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt khi bước vào thị trường lao động. Bài viết này sẽ điểm qua những công nghệ nổi bật đang định hình tương lai ngành thực phẩm, đồng thời gợi mở những hướng đi tiềm năng dành cho người học ở bậc cao đẳng.
- Sinh học – Nền tảng sống còn trong ngành Công nghệ Thực phẩm hiện đại
- Học Cao đẳng Công nghệ Thực phẩm Giúp Sinh Viên Có Việc Làm Nhanh, Lương Hấp Dẫn
- Ngành công nghệ thực phẩm có dễ học không? Giải đáp chi tiết cho người mới bắt đầu
Thiếu công nghệ bảo quản – ngành công nghệ thực phẩm, trái cây xuất khẩu khó đi xa
Vai trò của công nghệ thực phẩm trong thời hiện đại
Đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thay đổi liên tục
Người tiêu dùng hiện đại ngày càng quan tâm đến thực phẩm an toàn, lành mạnh, truy xuất được nguồn gốc, và có giá trị dinh dưỡng cao. Điều này đòi hỏi ngành thực phẩm phải liên tục đổi mới công nghệ sản xuất để đáp ứng thị trường.
Đảm bảo an toàn thực phẩm và quản lý chất lượng
Công nghệ giúp kiểm soát nghiêm ngặt các yếu tố vi sinh, hóa lý trong toàn bộ chuỗi sản xuất, từ nguyên liệu đầu vào đến thành phẩm đầu ra, tuân thủ các tiêu chuẩn như HACCP, ISO 22000, BRC, FSMA.
Góp phần vào phát triển bền vững
Các xu hướng công nghệ mới còn đóng vai trò trong giảm thiểu lãng phí thực phẩm, tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải CO₂ trong sản xuất và đóng gói – góp phần vào mục tiêu phát triển xanh, bền vững.
Các xu hướng công nghệ hiện đại nổi bật trong ngành thực phẩm
Công nghệ thực phẩm – bảo quản bằng áp suất cao (HPP – High Pressure Processing)
Nguyên lý hoạt động:
Thực phẩm được cho vào các thiết bị chuyên dụng, sau đó chịu tác động của áp suất thủy tĩnh cực cao – từ 4000 đến 6000 atm (tương đương 400–600 MPa) trong thời gian vài phút. Áp suất này được phân bố đồng đều từ mọi hướng nên không làm biến dạng sản phẩm.
Ưu điểm nổi bật:
Tiêu diệt vi sinh vật gây hư hỏng (như vi khuẩn, nấm men, nấm mốc) và bất hoạt enzyme gây biến đổi mà không sử dụng nhiệt, từ đó giữ nguyên được hương vị tự nhiên, màu sắc và giá trị dinh dưỡng.
Không tạo ra sản phẩm phụ độc hại như một số phương pháp bảo quản hóa học.
Kéo dài thời hạn sử dụng từ 30–90 ngày, tùy loại sản phẩm.
Ứng dụng thực tế:
Bảo quản nước ép trái cây tươi, thịt nguội, hải sản tươi đóng gói, sữa thanh trùng…
Các thương hiệu nổi tiếng như HPP Cold Pressed Juice, Hormel Natural Choice… đã sử dụng công nghệ này để sản xuất sản phẩm cao cấp, không chứa chất bảo quản.
Công nghệ thực phẩm – đông lạnh siêu tốc (IQF – Individual Quick Freezing)
Nguyên lý hoạt động:
IQF là phương pháp làm lạnh nhanh từng đơn vị thực phẩm riêng biệt, như từng hạt bắp, từng miếng cá hoặc tôm, trong môi trường có luồng khí lạnh tốc độ cao (-35°C đến -50°C)
Ưu điểm nổi bật:
Hạn chế sự hình thành tinh thể đá lớn trong tế bào thực phẩm, giúp giữ nguyên kết cấu, màu sắc và vị ngọt tự nhiên sau khi rã đông.
Tránh tình trạng dính kết các phần tử thực phẩm với nhau như khi cấp đông kiểu truyền thống.
Giảm tổn thất dinh dưỡng so với làm lạnh chậm.
Ứng dụng thực tế:
Thường dùng trong sản xuất rau quả cấp đông, hải sản đông lạnh, trái cây xuất khẩu, bánh mì đông lạnh, thực phẩm sơ chế sẵn.
Công nghệ IQF hiện diện trong hầu hết nhà máy chế biến thực phẩm đông lạnh hiện đại, phục vụ xuất khẩu và nội địa.
Công nghệ thực phẩm – Chiếu xạ thực phẩm (Food Irradiation)
Nguyên lý hoạt động:
Thực phẩm được chiếu xạ bằng tia gamma (Co-60 hoặc Cs-137), tia X, hoặc chùm electron (e-beam) với liều lượng được kiểm soát chặt chẽ (thường từ 0,5 đến 10 kGy).
Tác dụng chính:
Tiêu diệt vi sinh vật gây bệnh (Salmonella, E. coli…) và làm chậm sự phát triển của vi sinh vật hư hỏng.
Ức chế nảy mầm, chậm chín, tiêu diệt côn trùng và ấu trùng trong các loại hạt.
Không làm tăng nhiệt độ đáng kể của thực phẩm, không để lại dư lượng phóng xạ, được WHO, FAO, IAEA chứng nhận là an toàn.
Ưu điểm nổi bật:
Kéo dài thời gian bảo quản từ vài tuần đến vài tháng, tùy sản phẩm.
Bảo toàn chất lượng cảm quan và giá trị dinh dưỡng tốt hơn nhiều so với xử lý nhiệt
Ứng dụng thực tế:
Dùng trong gia vị khô, rau quả, ngũ cốc, hạt điều, tôm đông lạnh, thịt gia cầm…
Tại Việt Nam, công nghệ chiếu xạ đã được ứng dụng để xử lý sản phẩm xuất khẩu như trái cây tươi (xoài, nhãn, vải) sang Hoa Kỳ, Úc.
Công nghệ thực phẩm – bao bì thông minh và thân thiện môi trường
Bao bì chỉ thị tươi (Freshness Indicators):
Có thể đổi màu theo mức độ hư hỏng của thực phẩm, giúp người tiêu dùng nhận biết rõ ràng.
Bao bì điều chỉnh khí (MAP – Modified Atmosphere Packaging):
Thay đổi thành phần khí trong bao bì để kéo dài tuổi thọ sản phẩm như rau, thịt, hải sản.
Vật liệu bao bì sinh học phân hủy được (Biodegradable Packaging):
Được làm từ tinh bột, cellulose, hoặc PLA (axit polylactic), thân thiện với môi trường.
Công nghệ thực phẩm – chức năng và dinh dưỡng cá nhân hóa
Thực phẩm bổ sung vi sinh vật có lợi (Probiotics & Prebiotics):
Nhằm hỗ trợ hệ tiêu hóa và tăng miễn dịch.
Thực phẩm dành cho nhóm bệnh lý (medical foods):
Như sữa dành cho người tiểu đường, thức ăn cho bệnh nhân thận, hay thực phẩm tăng cường omega-3 cho tim mạch.
Cá nhân hóa dinh dưỡng (Personalized Nutrition):
Dựa trên bản đồ gen, kiểu sống, bệnh lý nền, để thiết kế chế độ dinh dưỡng riêng biệt cho từng người.
Công nghệ thực phẩm – Công nghệ sinh học thực phẩm
Enzyme ứng dụng trong sản xuất:
Giúp thủy phân protein, tạo vị umami tự nhiên, giảm thời gian chế biến và nâng cao chất lượng.
Vi sinh vật công nghệ:
Sử dụng vi sinh vật cải tiến để sản xuất các loại thực phẩm lên men như yogurt, kefir, tempeh.
Công nghệ gene:
Ứng dụng biến đổi gene nhằm tăng khả năng kháng bệnh, chống chịu thời tiết và bảo quản dài ngày cho nguyên liệu thô.
Công nghệ sản xuất sạch và tuần hoàn
Xử lý nước thải trong ngành thực phẩm bằng sinh học:
Giúp giảm chi phí và bảo vệ môi trường.
Tái sử dụng phụ phẩm:
Biến bã cà phê, xác đậu nành thành nguyên liệu sản xuất thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi.
Công nghệ không sinh ra chất thải (Zero-Waste Technology):
Xu hướng tương lai mà mọi sinh viên cần nắm bắt.
Công nghệ thực phẩm – đông lạnh siêu tốc giúp giữ nguyên kết cấu, màu sắc và vị ngọt tự nhiên
Hướng đi cho sinh viên Cao đẳng Công nghệ Thực phẩm
Lựa chọn chuyên ngành theo xu hướng thị trường
Sinh viên nên định hướng theo các mảng đang có nhu cầu cao như:
Kỹ thuật chế biến thực phẩm
Kỹ thuật bảo quản lạnh – cấp đông
Quản lý chất lượng (QA/QC)
Phát triển sản phẩm R&D thực phẩm chức năng
An toàn thực phẩm và kiểm nghiệm
Tăng cường kỹ năng thực hành công nghệ mới
Nên chủ động thực tập tại các nhà máy ứng dụng công nghệ cao, các phòng lab hiện đại, hoặc tham gia dự án R&D. Một số kỹ năng thực hành cần ưu tiên:
Vận hành thiết bị cấp đông, chiết rót, tiệt trùng UHT
Sử dụng thiết bị phân tích: máy đo độ nhớt, máy sắc ký, máy quang phổ UV-Vis
Thực hành với các mẫu bao bì MAP, enzyme, probiotics
Rèn luyện tư duy sáng tạo và đổi mới
Ngành thực phẩm đòi hỏi tư duy phát triển sản phẩm mới, sinh viên cần tiếp cận xu hướng: thực phẩm ăn liền tốt cho sức khỏe, đồ uống lên men tự nhiên, snack lành mạnh, đồ chay mô phỏng thịt (plant-based meat),…
Theo học các chứng chỉ quốc tế
HACCP, ISO 22000, FSSC 22000
Chứng chỉ vận hành thiết bị công nghệ thực phẩm
Khóa học về AI trong truy xuất nguồn gốc thực phẩm
Công nghệ đang thay đổi từng ngày trong lĩnh vực thực phẩm. Sinh viên ngành Cao đẳng Công nghệ Thực phẩm nếu biết định hướng sớm, chủ động tiếp cận các xu hướng công nghệ hiện đại sẽ có cơ hội nắm giữ những vị trí chủ chốt trong các doanh nghiệp thực phẩm lớn, thậm chí khởi nghiệp với các sản phẩm sáng tạo, thân thiện với sức khỏe và môi trường.
Văn phòng tuyển sinh Trường Cao đẳng Bách Khoa Sài Gòn:
Địa chỉ: 232 Đường Số 1, Phường Bình Trị Đông B, Quận Bình Tân, TPHCM
Hotline: 09.4580.4580
Website: https://caodangbachkhoasaigon.com
